200 Jaar Marinewerf in Den Helder De tweede wereldoorlog. In 1940 brak voor Nederland de Tweede Wereldoorlog uit. Ook de Rijkswerf werd, net als de rest van Nederland, door de Duitsers bezet, hoofdzakelijk door de Kriegsmarine. De Duitse bezetters konden de oorlogshaven natuurlijk goed gebruiken in die tijd. Al enkele dagen na de capitulatie arriveerde MarinestabsingenieurAhlers en Oberinspector Schwhelm. Ahlers was voor het technische gedeelte en Schwhelm voor het administratieve. Vanaf zij hun intrek namen op de werf had men een Duitse directie. De arbeiders van de werf werden gedwongen voor hen te blijven werken. Op de bureau’s werden Duitsers neergezet als leidinggevenden. Door hen werden controle maatregelen ingesteld omdat er aan alle kanten werd gesaboteerd, verduisterd en ziek gemeld. Het markantste bouwwerk, het Stoommachinegebouw, dat voor de oorlog eerst werd ingericht als graanpakhuis (het graan was nodig voor de marinebakkerij) en ijzermagazijn en vervolgens net voor het begin van de inval van de Duitsers werd ingericht als telefooncentrale, werd door de bezetter zeer geschikt geacht als commandopost. Het had de dikste muren van alle gebouwen op de werf en een waterkelder die als schuilkelder werd ingericht. Het gebouw werd versterkt met een betonnen dak, de raam en meeste deuropeningen werden dichtgemaakt met gewapend beton. Het hele gebouw kreeg een betonnen "korset". Door het gebruik van de werf door de Kriegsmarine was de stad een van de meest gebombardeerde steden van Nederlandgeworden, meer dan 100 keer. Helaas waren die bombardementen niet erg nauwkeurig en vielen er veel bommen op de stad zelf. Hierdoor werd veel leed werd veroorzaakt, zowel op de werf zelf als in de rest van Den Helder. Na het eerste bombardement van 24 op 25 juni 1940 ontvluchtten duizenden inwoners Den Helder. Mensen met werk in Den Helder bleven in de buurt. Zij sliepen op het platteland en kwamen overdag naar de stad om te werken. In totaal vielen er in Den Helder door de bombardementen 177 doden. Daarnaast raakten veel inwoners gewond of blijvend invalide.Er vielen veel slachtoffers en veel gebouwen op de werf en in de rest van Den Helder werden verwoest of zwaar beschadigd. Hierdoor werd besloten dat zo veel mensen als mogelijk moesten worden geëvacueerd. Zij werden ondergebracht in dorpen en steden in de buurt. Alleen al in het nabij gelegen Anna Paulowna, Julianadorp en Breezand wonen meer dan drieduizend inwoners van Den Helder. De wervianen moesten elke dag, vroeg in de morgen naar de werf komen en tegen de avond weer terug naar hun evacuatieadres. Dit geschiedde meestal met speciaal daarvoor beschikbaar gestelde bussen en treinen. Na zes uur was Den Helder een spookstad. Overal kapotte huizen, dichtgespijkerde vensters en overal troep. Onderwijl hadden de Duitse bezetters op het terrein van Willemsoord al schuilkelders laten bouwen waar men tijdens de aanvallen een schuilplek kon vinden. Enkele van deze bunkers staan er nog steeds. Ze dwongen ook iedereen in de wijk Ouwe Helder en langs de Kanaalweg om hun huis te verlaten. De huizen die daar stonden werden gesloopt voor een vrij schootsveld richting kust en voor de bouw van delen van de Atlantikwall. Op de rijkswerf Willemsoord moest gewoon doorgewerkt worden en daarbij vielen door de bombardementen 68 burgerslachtoffers. Op andere plaatsen vielen nog eens 12 slachtoffers, het betrof werknemers die te werk gesteld waren in Duitsland of zijn gefusilleerd wegens verzetsdaden. Na de oorlog werd hiervoor het monument Rijkswerf 1940-1945 opgericht dat geplaatst werd in 1948 Plein 1822 op Willemsoord. (klik hier voor de historie van dit monument) Wanneer de geallieerden in september 1944 het zuiden van Nederland bevrijden, trekt de Duitse bezetter alle Ausweizen voor Den Helder in. In principe mag nu niemand de stad meer betreden. Acht maanden later, op 5 mei 1945, geeft Duitsland zich over en is de oorlog voorbij. Pas 3 dagen later, op 8 mei 1945, werd Den Helder symbolisch bevrijd, doordat een kleine groep van vijf gevechtswagens van een Britse T-force tegen het eind van de middag Den Helder binnenreed. Later in de avond denderde een heel regiment Canadezen met jeeps, gevechtswagens, drietonners, artillerietrekkers en motorrijders Den Helder binnen in een indrukwekkend machtsvertoon. Zij rijden door de doorlaatpost bij de Postbrug het met prikkeldraad afgesloten gebied binnen en bezetten de haven en de Rijkswerf. Den Helder is bevrijd. Er was er toen nog maar een kwart van de bevolking van vóór de oorlog over. Op 17 mei 1945 kwam de marinewerf door een officiële overname weer onder Nederlandse leiding. 's Morgens om negen uur stonden eenheden van de marine aangetreden in de Molenstraat. Daar stond ook de leiding van de werf, de ingenieurs, de referendaris, de hoofd¬ambtenaren, de bazen en commandeurs en het overige personeel. Om kwart over tien werd de werf opgemarcheerd. Aanwezig waren daar de chef van het Militair Gezag kolonel Bueninck, overste Coolhaas en de Directeur der Marine¬werf ir. de Klerk Het ging allemaal met stille trom. Om tien minuten voor elf werd bij de ingang van de werf de Nederlandse vlag gehesen, waarbij iedereen front maakte en in de houding stond naar de vlag. De sobere plechtigheid was daarmee beëindigd en de marinewerf van Den Helder stond weer onder Nederlands gezag. Er kon eindelijk met het herstellen van de werf begonnen worden.

Verder op blad 7, “Na de Tweede Wereldoorlog”.